Kuyruk Tipleri ve Genetik
Tek kuyruk (Single Tail)
Bu isim betta splendenste kuyruÄŸu tek parçadan oluÅŸan tüp varyeteler için kullanılır. Tek kuyruk olarak aÅŸina olduÄŸumuz bazı kuyruk tipleri ÅŸunlar. Plakat, tülkuyruk, Delta, süper delta, yarım ay ve yuvarlak kuyruk(roundtail).
Plakat:
Plakat terimi aslında yabani tipte olan kısa kanat ve kuyruklara sahip beta için kullanılır. Bu kısa kuyruk özelliği tecrübesiz gözler için erkek ve dişiyi ayırmayı zor hale getirir. Bu yüzdendir ki akvaryumcular bazen tecrübesiz betacılara erkek plakatları dişi diye satmaktadırlar. Plakatlar standart bir tür olarak dünya çapında üç büyük fuarda bir şov balığı olarak kabul edilmiştir.
Tül Kuyruk:
Betta splendensin uzun kanaylı bir formudur. Asimetrik yapıda olan bu balıkta yüzgeçler geniş bir başlangıç yapar ve uç kısımda git gide daralarak son bulur. Erkek kabarmadığı zamanlarda kuyruk aşağıya doğru sarkar. Bu tür pet shoplarda yaygın olarak bulunmaktadır.
Yuvarlak Kuyruk:
İsminden de anlaşılacağı üzere kuyruk yuvarlak biçimlidir. Uzun kuyruklu betta sınıfındandır. Genellikle delta süper delta ve yarım ay üretimleri sonucunda karşımıza çıkar.
Delta ve Süper Delta:
Deltalar betta splendensin uzun kanatlı türlerinden birisidir. Kuyruk simetriktir, üçgeni andırır ve uzun ışınlara sahiptir. Deltalarda kuyruk kökten uca genişler.
Eğer ki kuyruk açısı 160 ve 179 cm arasında ise bu balıklar süper delta olarak isimlendirilirler. Genellikle deltaların kuyruklarının köşeleri yuvarlak bir biçimde sonlanır.
Yarım Ay (Halfmoon) betalar:
Halfmoonlar uzun kuyruklu betalar arsında şu anda tartışmasız en popüler olan türdür. İyi bir Hm kuyruğu iki önemli özelliğe sahip olmalıdır. 1. Uzun ve düz ışınlar 2. 180 derece genişliğinde kuyruk. (180’ in üzerinde olanlara over Half Moon denir. ) iyi bir halfmoon betanın kuyruğu tamıtamına bir yarım dairedir ve D harfinde olduğu gibi görünür. İyi bir half moon betanın sırrı ışınlardadır. Eğer bir kuyruğun ışınları güçlü ise yayılma esnasında bu ışınlarca desteklenir. Balık olgunlaştıkça ve yüzgeçleri uzadıkça bu destek daha da önem taşımaktadır. Seçici yetiştirme betanın kuyruk ışınlarının 4, 8, 16, ve daha ötesi şeklinde dallanmasını mümkün kılmıştır. Bu çalışmalar betta splendens kuyruk tiplerinde yeni bir formun ortaya çıkmasına yol açmıştır. Gül Kuyruk (rose tail) Bu betalar işınların arasındaki derinin bol bulunması ile karakterizedir. Balık kuyruğunu en üst düzey açtığında dahi kuyruk hala yeterince açılmamışçasına dökümlü bir görünüme sahip olur.
Yalnız unutulmaması gereken iki halfmoon balığın üretime alınması bir sonraki neslin halfmoon olacağı anlamına gelmez. Çıkan yavruların %10 u Halfmoon olursa bu çok iyi bir sonuç olur. Bunun nedeni half moon özelliğini ortaya çıkaranın tek bir gen değil birden fazla gen eşzamanlı olarak aynı balıkta bulunması sonucu ortaya çıkabilecek bir özellik olmasından ileri gelmektedir. Çoklu gen şöyle ifade edilebilir:
Işınları düz yapan genler;
Işınların dallanmasını kontrol eden genler;
Kuyruk açısının 180 ve üzeri olmasını sağlayan gen;
Yüzgeçlere daha dolgun bir görünüm vermeye yarayan gen;
Ve daha fazlası…
Bunların hepsinin tek bir balıkta aynı anda bulunması ancak size kaliteli gerçek bir hm balık sağlar. Bir tanesinin bile eksikliği size delta ve süper delta yavrular verecektir.
Taç Kuyruk(Crown Tail)
Bu balığın özelliği uzun ışınlı olan kuyruğa rağmen ışınların arasını kapatmayan perdelerdir. Bu durum balığın kuyruğunun bir taç gibi görünmesine neden olur. Işınların yalnız başına uzanması balığın genetiğiyle alakalıdır. Balığın genlerine farklı bir kuyruk tipi özelliği yoksa perdeler kısa ışınlar uzundur. Ct özelliği her kuyruk tipinde kendisini gösterebilen bir özelliktir. Yalnız bir tanesi yeni bir isim taşır. Yarımay kuyruk olupta taç kuyruk özellik gösterdiğinde buna Yarım Güneş(Half Sun) denmektedir. Ct çoğu genin aksine ct geni kendisinden sonra kısmi miras olarak kendisini yaygın şekilde gösterir. Hangi kuyruk tipi ile çiftleşirse çiftleşsin yavrularda ct özelliği az yada çok ama mutlak bi şekilde kendisini hissettirmektedir.
Taç Kuyruk Genetiği
Normal tek kuyruk beta CTCT ile temsil edilsin.
Homozigot özelliği olan bir Crowntail beta ise ctct olarak gösterilsin.
Taç kuyruk genli tek kuyruk bir beta ise CTct simgesiyle;
Taç Kuyrukların kendi içerisinde 4 farklı tipi vardır. Tek Işın(single ray) kuyruk kenarından yalnız bir ışın dışa uzanır. Çift ışın (double ray) Kuyruk kenarından uzanan ışın ikiye ayrılır.
Üç ışın (triple ray) Kuyruk kenarının ötesinde ışın üçe bölünmüştür. Çifte çift ışın(double double ray) kenardan çıkan ışın ikiye, o iki sonra tekrar ikiye ayrılır ve sonuçta her dal dört ışına bölünür. Yukarda belirttiğimiz ışınların miktarı yalnızca kuyruğa bakarak hesaplanır. Sırt ve alt yüzgeç bu hesaplamada kullanılmaz zira onlarda ışınlar dallanmaz.
ÇN: Bu dört tip dışında bide Cross Ray( çapraz ışın) denen bir tür daha çıkmıştır.
Double Tail (çift kuyruk):
Çift kuyruk betaların birkaç karakteristik özelliği vardır. Bunlar : 1. Kuyruk iki ayrı parçadan meydana gelir. 2. Sırt yüzgeçi normal betalara göre iki kat daha geniştir ve iki kat fazla ışın içerir. 3. Vücut normal betalara göre daha kısadır. İdeal Çift kuyrukta kuyrık simetrik ve dengeli şekilde bölünmüştür ve ayrım kuyruk köküne kadar uzanır. Çift kuyruk özellikte taç kuyruk gibi farklı kuyruk tipleri ile birlikte görünebilir. Vt, D, SD, Hm gibi. HMDT lara Full Moon da denir. CTDT ve DTPK tipleride vardır. Çift kuyruk geni bulunduğu balığı etkileyen bir gendir. Mesela çift kuyruk genli tek kuyruklu bir balık bile, geniş sırt yüzgeci ve kısa vücudu ile dt özellikleri gösterir. Genelde çift kuyruk x çift kuyruk çaprazlamaları deforme bir yapıda olur, ciddi şekil bozuklukları vardır. Bu yüzden pek tavsiye edilmez.
Double tail geninden kaynaklanan ve pekte bilinmeyen bazı nadir formlar vardır. Bunlar.
Üç kuyruk: (tripletail) Adındanda anlaşıldığı üzere kuyruk üç parçalıdır. Çok nadirdir ve genetik olarak korunması zordur.
Kalp kuyruk: (Hearttail) Bu tipte kuyruk kuyruk kökünden değil daha az derin bir yarıkla ayrılır. Bu kuyruğa bir kalp görünümü vermektedir. Üreticiler bu tipi geliştirmek ve sürekli hale getirmek için uğraştılarsa da fazla bir başarı mümkün olmadı.
Kaynaşık kuyruk: (Fuse tail) Aslında hatalı bir çift kuyruktur. Kuyruk parçaları arasında bir zar vardır ve iki kuyruğu birbirine yapıştırmıştır. Kalp kuyruk gibi görünür. Bu tipi geliştirmek zordur. Korumak imkansızdır.
Kaynaşık yüzgeç: (Fuse Fin) Bütün yüzgeçler kuyrukta dahil birbirine kaynamış bir haldedir. Bu hepsi içerisinde en nadir karşılaşılan bir durumdur.
References/credits:
1. Bettas Paradise
2. Faith Granger (Betta Talk)
3. Atison Phumchoosri (Atisonbetta)
4. Information on Betta splendens
5. Information on betta types
6. Wasan Sattayapun (Wasanbetta)
7. Lapheng Xiong (Topbettas)
8. Marcel van den Bossche (Magicbetta)
9. Sarawut Angkunanuwat (Siamimbellis)
10. Markus Gutzeit and Rajiv Massilamoni
11. Teeruch Poparnich (Xmanbettas)
12. Arofanatics forum
Kaynak:
http://www.bettaterritory.nl/BT-AABtailtypegenetics.htm
Çeviri ve Derleme: Kenan Erayman