Renk Genetik
Eski renkli tv lerde rengi oluşturan üç temel renk olduğunu hatırlarsınız, kırmızı, mavi, yeşil. Televizyona yakından baktığınızda her pikselde bu üç rengi görebilirdiniz. Bettada rengi ortaya çıkaran benzer bir prensiptir. Yanlız renkler biraz farklıdır. Betalarda doğal renkler mavi siyah ve kırmızı ve sarı dır. Bunlar tabakalar halinde bulunur. Bu tabakalar evcil bettalarda en üstte mavi(yanardöner), kırmızı, siyah ve sarı şeklinde sıralanır. Mavi azlığı kırmızıya, kırmızı yokluğu siyaha neden olur, ve üstteki tabakalar alttakiler üzerinde baskındır. Gövde de mavi yanardöner, yüzgeç ve kuyrukta kırmızı (geleneksel renk) tüm renklere baskınlık gösterir.
Dominant özellikler: Red, opaque, royal blue, steel blue, turkuvaz, butterfly, marble, veiltail
Örnek: Orange X Red= Red Yavrular Royal Blue X Black = Royal Blue
Ko-dominant özellikler: Az yada çok özellikerle kendini gösterir. Örneğin Crowntail diğer kuyruklara baskın gelmez birlikte yer alabilir. Mavi yanardöner, Copper yanardöner, Crowntail, Doubletail, (Halfmoon,çoklu özellik gerektirir.) kodominanttır.
Örnek: Crowntail x Hmpk = deltatail crowntail karışımı yavrular (f2 ctpk )
Resesif özellikler: Black, yellow, orange, plakat
Örnek: Plakat X Veiltail = %100 veiltail
Gen-Alel isimleri:
Kırmızı ile ilgili olanlar:
Extended Red(Er_) : Vücudun tamamen kırmızı olmasını sağlayan gen
Variated Fins/butterfly(Vf_): Parçalı yüzgeç, kelebek geni
Non-red (nrnr): Balıkta sarı rengin görülmesini sağlayan Kırmızı Yokluğu Aleli (anne ve babada taşımalı)
Non-red2 (nr2nr2): Turuncuya neden olan kısmi Kırmızı Yokluğu Aleli (anne ve babadan ortak gelmeli)
Red loss(Rl_): Kırmızı kaybı( balığın ilerleyem yaşlarda kırmızısının yok olmasına sebep olan alel(anne ve babadan ortak gelmeli)
Siyah renkle alakalı genler
Melano(mm): Mat siyaha sebep olan gen.(dişiler kısırdır.)
Fertile Black(fbfb): Üretken siyah aleli (anne ve babadan ortak gelmeli)
Yanardöner mavi genler
Vahşi tip Blue-Green yanardöner(++): Balığın gövde ve kuyruğunda kısmi mavi yeşil parıltıya sebep olan alel
Royal blue yanardöner(bl+): Koyu renkli kısmi yanardöner tabaka oluşturan alel
Steel Blue yanardöner(blbl): Celik mavi kısmi yanardöner oluşturan alel
Spread iridescence(Si_): Yaygın yanardöner mavi renklerin vücudun tamamına yayılmasına neden olan gen
DİĞER
Opaque iridescence(Op_): Opak görünüme beyaz renge sahip olmayı sağlayan gen
Marble (mbmb): Renk tabakalarını parçalı bir biçimde ortadan kaldıran gen(Kısmi baskın, nesil atlayabilen gendir)
Cambodian(cc): Siyah rengi devre dışı bırakan gendir. Siyahın altında yer alan kırmızı, sarı ve turuncunun oluşması için gereklidir.
Blonde(Bl_): Parlak kırmızı, gümüş parıltılı mavi, yıkanmış siyah oluşturan gendir.
Dragon (DrDr): Kalın opak zırh benzeri tabaka oluşturan gendir. Tam olarak anlaşılamamıştır. Kısmi Baskın bir gendir.
Yellow iridescence:
Copper metalik renge sebep olan alellerdir. Mavi yanardöneri geliştirir yada değiştirir.
Copper metalik yanardöner(++): Copper a sebep olur
Sadece metalik(nm+): Metalik turkuvaz, steel, royal blue ya neden olur.
Metalik yokluğu(nmnm): Metalik parıltıları olmayan maviler
Yukarıda yer alan genler ve aleller in büyük kısmı betalarda mutasyonlar sonucu ortaya çıkmıştır. Sahip olduğumuz her evcil beta bu genlerden bazılarını taşımakta. Balıkların renklerini oluşturan da bu karışımlardır. Baskın yada çekinik balıkta bulunan genleri görmenin en iyi yolu yavru almaktır. Çıkan yavrular adeta balığın taşıdığı genleri gösterir bir harita niteliği taşır. Resimdeki balığın genetiğine bir bakalım…
bl_ Blue iridescence: Mavi yanardöner , bu gen tüm kırmızı ve turuncu balıklarda bulunur. Balığın üzerinde çok az da olsa görülen mavi ışıltı bundandır.
Er_ Extended red: Dağılımlı kırmızı, normalde tamamen kırmızı olmayı sağlayan bu gen tam sarı ve tam turuncu içinde gereklidir.
Nr2Nr2 Turuncu gen: Balıkta turuncu rengi ortaya çıkarır.
Vf_ Variated fin: Kuyruğun parçalı olmasını sağlayan gen. Butterfly balıklarda görülür.
DrDr: Dragon: Balıkta dragon özellik sağlayan gen.
Op_ Opak: Kuyruk kenarlığındaki beyazlıktan sorumlu gen.
Görünen özelliklerden yola çıkılarak oluşturulan balığın genetik yapısı böyle, bunun dışında da balıkta başka genler bulunabilir. Mesela bu balık yüksek ihtimal cambodian ve fertile black taşıyıcısı olabilir. Ayrıca kolay görülmeyen blonde bazen kendini göstermeyen marble genler de bu balıkta var olabilir. Fakat balığın dış görünüşü bunlarla alakalı hiçbir iz taşımayabilir. Biz balıkta bu özelliklerin olduğunu çoğu zaman yavrularda fark ederiz.
Genler genetik mühendisleri için bile oldukça karışıktır. Bettalar her canlı gibi mucizevi özellikler taşır. Çoğu zaman tahmin edilemez. Ama tahmin etmeye çalışması her zaman keyiflidir. Genleri tanıyorsanız. Sonrasında kendi balığınızın genlerini iyi tanıyorsanız işler daha tahmin edilebilir olur. Ve böylece istediğiniz hedeflediğiniz güzel balıkları bilinçli bir şekilde üretebilirsiniz. Umarım hazırlanan bu yazı sizin güzel balıklar yetiştirmenize biraz olsun yardımcı olur. Teşekkürler.
Hazırlayan: Kenan Erayman
